سرطان تیروئید یکی از شایع ترین انواع سرطان های غدد درون ریز بوده که از سلول های غده تیروئید در ناحیه گردن منشا می گیرد. این نوع سرطان به ویژه در میان زنان و در سنین میانسالی بیشتر دیده می شود و با رشد توده یا ندولی در ناحیه گردن شناخته می شود. با وجود اینکه بسیاری از انواع سرطان تیروئید پیش آگهی خوبی دارند اما شناخت به موقع آن نقش مهمی در کنترل و درمان موفق دارد. چه عواملی باعث ایجاد سرطان تیروئید می شوند؟ آیا این سرطان ارثی است یا سبک زندگی و عوامل محیطی در بروز آن نقش دارند؟ در این مقاله قصد داریم به طور کامل به بررسی سرطان تیروئید، انواع، علت، روشهای تشخیص و درمان آن بپردازیم پس با ما همراه باشید.
سرطان تیروئید چیست؟
سرطان تیروئید زمانی ایجاد می شود که سلول های غیرطبیعی در غده تیروئید شروع به رشد می کنند. تیروئید یک غده پروانه ای شکل بوده که در قسمت جلوی گردن، درست زیر حنجره قرار دارد و وظیفه اش تولید هورمون هایی است که ضربان قلب، فشار خون، دمای بدن و وزن را تنظیم می کنند. معمولا در مراحل اولیه این سرطان علائمی ایجاد نمی کند. اما با گذشت زمان و بزرگ تر شدن توده ممکن است علائمی مانند ورم گردن، تغییر صدا یا سختی در بلع ظاهر شود.
انواع مختلفی از سرطان تیروئید وجود دارد که بیشتر آنها به کندی رشد می کنند اما برخی از آنها بسیار تهاجمی و سریع الرشد می باشند. با این حال، بیشتر انواع این سرطان قابل درمان هستند و با اقدامات پزشکی به خوبی کنترل یا درمان می شوند. لازم به ذکر است در سال های اخیر، آمار شناسایی این نوع سرطان افزایش یافته است.
علائم سرطان تیروئید
بهتر است بدانید در بیشتر موارد، سرطان تیروئید در ابتدا هیچ علائمی ندارد اما با رشد آن، ممکن است علائم زیر بروز کند:
- دشواری در بلع
- تنگ شدن یقه لباس ها
- تغییر صدا یا گرفتگی صدا
- احساس درد در گردن یا گلو
- بزرگ شدن غدد لنفاوی گردن
- وجود یک توده قابل لمس در جلوی گردن
بیشتر بخوانید: سرطان کلیه چیست؟
دلایل بروز سرطان تیروئید
هنگامی سرطان تیروئید اتفاق می افتد که DNA سلول های تیروئید دچار تغییر یا جهش شود. این تغییرات باعث می شوند سلول ها بی رویه رشد کرده و از بین نروند، در حالی که سلول های طبیعی پس از مدتی می میرند. تجمع این سلول ها باعث ایجاد تومور (توده سرطانی) می شود. این تومور به بافت های اطراف نفوذ کرده و حتی به غدد لنفاوی گردن یا اندام های دیگر مانند ریه یا استخوان ها گسترش می یابد. در بیشتر موارد، دلیل دقیق این تغییرات ژنتیکی مشخص نیست.
انواع سرطان تیروئید
سرطان تیروئید بر اساس نوع سلول های سرطانی در نمونه برداری بافتی طبقه بندی می شود. شناخت نوع سرطان برای انتخاب روش درمان و پیش بینی روند بیماری بسیار مهم است. سرطان تیروئید بر اساس نوع سلول های درگیر به چند گروه تقسیم می شود:
سرطان‌های تیروئید تمایز‌یافته (Differentiated Thyroid Cancers)
این گروه شامل سرطان هایی است که از سلول های فولیکولی تیروئید(سلول هایی که هورمون های تیروئیدی را تولید و ذخیره می کنند) منشا می گیرند. این سلول های سرطانی زیر میکروسکوپ شباهت زیادی به سلول های سالم دارند.
سرطان تیروئید پاپیلاری (Papillary)
بهتر است بدانید رایج ترین نوع سرطان تیروئید است و اغلب افراد بین 30 تا 50 سال را درگیر می کند. معمولا این نوع سرطان اندازه کوچکی دارد و حتی در صورت انتشار به غدد لنفاوی گردن به درمان خوب پاسخ می دهد. البته درصد کمی از آن می تواند تهاجمی باشد و به بافت های گردن یا دیگر نواحی بدن گسترش پیدا می کند.
سرطان تیروئید فولیکولار (Follicular)
این نوع سرطان نادر بوده که بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می شود. این نوع به غدد لنفاوی گردن نمی زند اما در موارد شدید ممکن است به ریه ها یا استخوان ها سرایت کند.
سرطان تیروئید هرتل (Hurthle Cell)
قبلا این نوع زیرمجموعه ای از نوع فولیکولار در نظر گرفته می شد اما به دلیل تفاوت در رفتار و پاسخ به درمان اکنون به عنوان نوعی مستقل شناخته می شود. هارتل سل سرطانی تهاجمی است و به گردن و سایر اندام ها گسترش می یابد.
سرطان تیروئید با تمایز ضعیف (Poorly Differentiated)
نوع نادری از سرطان تیروئید بوده که نسبت به انواع دیگر این گروه تهاجمی تر بوده و معمولا به درمان های رایج پاسخ خوبی نمی دهد.
سرطان تیروئید آناپلاستیک (Anaplastic Thyroid Cancer)
نوعی بسیار نادر و بسیار تهاجمی بوده که سرعت رشد بالایی دارد و درمان آن دشوار است. این نوع بیشتر در افراد بالای 60 سال دیده می شود و باعث تورم شدید گردن، اختلال در تنفس و بلع می شود.
سرطان تیروئید مدولاری (Medullary Thyroid Cancer)
این نوع نادر از سلول های C تیروئید منشا می گیرد که هورمونی به نام کلسی تونین تولید می کنند. بالا بودن سطح کلسی تونین در خون نشانه اولیه این نوع سرطان می باشد. برخی از موارد آن ارثی هستند و به جهش ژنی به نام RET مربوط می شوند که در خانواده منتقل می شود. این جهش به بیماری های ارثی مثل سرطان مدولاری خانوادگی تیروئید یا نئوپلازی غدد درون ریز چندگانه نوع ۲ (MEN2) منجر می شود.
سایر انواع نادر
انواع بسیار نادرتری از سرطان نیز می توانند در تیروئید شکل بگیرند، مانند:
- سارکوم تیروئید که از سلول های بافت همبند تیروئید منشا می گیرد.
- لنفوم تیروئید که از سلول های سیستم ایمنی در تیروئید آغاز می شود.
بیشتر بخوانید: سرطان رحم چیست؟
عوامل خطر سرطان تیروئید
برخی از عواملی که احتمال ابتلا به سرطان تیروئید را افزایش می دهند، عبارتند از:
- جنسیت مونث: سرطان تیروئید در زنان شایع تر است که احتمالا به دلیل هورمون استروژن می باشد.
- قرار گرفتن در معرض دوزهای بالای پرتو: افرادی که در دوران کودکی یا نوجوانی تحت درمان های پرتودرمانی در ناحیه سر و گردن قرار گرفته اند، بیشتر در معرض خطرند.
- سندروم های ژنتیکی ارثی: برخی بیماری های ژنتیکی احتمال ابتلا به سرطان تیروئید را بالا می برند، مثل:
- سندرم کودن
- پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی
- سرطان مدولاری خانوادگی تیروئید
- نئوپلازی غدد درون‌ریز چندگانه نوع ۲ (MEN2)
عوارض سرطان تیروئید
سرطان تیروئید حتی پس از درمان موفق، ممکن است دوباره بازگردد حتی اگر کل غده تیروئید در عمل جراحی برداشته شده باشد. این اتفاق زمانی رخ می دهد که سلول های سرطانی قبل از جراحی از تیروئید به سایر نقاط بدن منتشر شده باشند. بیشتر سرطان های تیروئید از جمله انواع شایع مثل پاپیلاری و فولیکولار احتمال بازگشت کمتری دارند. پزشک با توجه به ویژگی های خاص سرطان می تواند احتمال بازگشت آن را مشخص کند.
اگر سرطان تهاجمی باشد یا فراتر از تیروئید گسترش پیدا کرده باشد، احتمال بازگشت آن بیشتر است. معمولا اگر قرار باشد سرطان تیروئید برگردد در پنج سال اول پس از تشخیص اولیه رخ می دهد. خبر خوب این است که در بیشتر موارد، حتی اگر سرطان تیروئید برگردد، درمان پذیر است.
انتشار سرطان تیروئید (متاستاز)
در برخی موارد سرطان تیروئید ممکن است به بافت ها یا اندام های دیگر بدن گسترش پیدا کند. این سلول های سرطانی ممکن است در زمان تشخیص اولیه کشف شوند یا پس از درمان ظاهر شوند. البته، بیشتر سرطان های تیروئید هرگز پخش نمی شوند. در صورت انتشار این سرطان به نواحی زیر می رسد:
- کبد
- مغز
- پوست
- ریه ها
- استخوان ها
- غدد لنفاوی گردن
برای بررسی اینکه آیا سرطان پخش شده است یا نه ممکن است در زمان تشخیص اولیه یا بعد از درمان، بهترین جراح انکولوژی تهران از روشهای تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا ام آر آی استفاده می کند. همچنین در بررسی های پیگیری، ممکن است اسکن های هسته ای با ید رادیواکتیو و دوربین مخصوص انجام شود تا سلول های سرطانی احتمالی تشخیص داده شوند.
روشهای پیشگیری از سرطان تیروئید
پزشکان هنوز نمی دانند چه تغییرات ژنی باعث ابتلا به بیشتر انواع سرطان تیروئید می شود، بنابراین راه مشخصی برای پیشگیری از این بیماری در افرادی که ریسک معمولی دارند وجود ندارد. برخی افراد (بزرگسال یا کودک) ممکن است ژن ارثی خاصی داشته باشند که خطر ابتلا به سرطان مدولاری تیروئید را افزایش می دهد. در چنین مواردی ممکن است پزشک برای پیشگیری، برداشتن تیروئید با جراحی (تیروئیدکتومی پیشگیرانه) را پیشنهاد کند.
در این شرایط، مشورت با یک مشاور ژنتیک بسیار کمک کننده است. او با بررسی نتایج آزمایش ژنتیکی، سطح خطر را برای شما توضیح می دهد و درباره گزینه های درمانی یا پیشگیرانه شما را راهنمایی می کند. در برخی مناطق به ساکنان اطراف نیروگاه های هسته ای دارویی داده می شود که از تیروئید در برابر اثرات پرتوهای رادیواکتیو محافظت می کند.
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، سرطان تیروئید با وجود آنکه ممکن است در ابتدا نگران کننده به نظر برسد در بسیاری از موارد با تشخیص به موقع و انتخاب روش درمانی مناسب، قابل کنترل و درمان قطعی است. پیشرفت های پزشکی در حوزه های تشخیصی، جراحی و درمانی باعث شده اند که بیماران مبتلا به این نوع سرطان، امید زیادی به بهبود کامل داشته باشند. در این میان، مشاوره و درمان توسط پزشکان متخصصی چون دکتر فرزاد واقف داوری، جراح عمومی و فوق تخصص جراحی انکولوژی نقش مهمی در ارائه درمان دقیق، ایمن و اثربخش برای بیماران مبتلا به سرطان تیروئید ایفا می کند.